عوامل گوناگونی در رشد کودکان اثر می گذارند
عوامل مؤثر در رشد كودكان:
1ـ نژاد
2ـ عوامل هورمونى
3ـ تغذيه
4ـ عوامل جسمى و روانى «سايكو سوماتيك»
5ـ فصل
* در بين عوامل مؤثر در رشد، عوامل هورمونى از حساسيت خاصى برخوردارند. هورمونهايى كه در رشد مؤثرند عبارتند از:
ـ هورمون تيروئيد
هورمون تيروئيد: از زمان جنينى نقش مهم و مؤثرى در رشد دارد و اين نقش مهم تا 1 الى 3 سال اول زندگى ادامه دارد. جايگاه غده تيروئيد در قسمت جلوى گردن و در مجاورت حنجره مىباشد. هورمون تيروئيد مادر از جفت عبور نمىكند و به جنين منتقل نمىشود. بنابراين اگر اختلالى در ساخت و توليد هورمون تيروئيد جنين به وجود بيايد، نوزاد دچار بيمارى هيپوتيروئيديسيم يا كمكارى تيروئيد خواهد شد كه يكى از علايم هيپوتيروئيديسم عقبماندگى رشد جسمى و مغزى است به طورى كه اين كاهش و عقبماندگى رشد حتى در بدو تولد هم مشهود است و با تشخيص به موقع اين بيمارى مىتوان نسبت به درمان آن طفل اقدام نمود و او را از مصيبت عقبماندگى ذهنى و جسمى نجات داد.امروزه يکی از آزمایشات اولیه که بدو تولد انجام می شود اندازه گیری این هورمون است.
ـ هورمون رشد «GH»
غده هیپوفیز قدامی که در مغز قرار دارد، علیرغم اندازه کوچکش محل ترشح هورمونی به نام هورمون رشد است.این هورمون باعث رشد بیشتر و قوی تر استخوان های بدن خواهد شد. هورمون رشد مهم ترین عامل برای افزایش قد در دوران رشد می باشد. اگر چه میزان تولید هورمون رشد در بدن کاملاً به مغز وابسته است، ولی می توان با استفاده از روش هایی میزان تولید آن را در بدن افزایش داد. البته افزایش قد در دوران رشد امکان پذیر خواهد بود و بعد از سخت شدن قسمت نرم و غضروفی استخوان ها و توقف رشد طولی آنها، قد فرد افزایش نخواهد یافت .
چند راه وجود دارد که می توان با انجام آنها تا حدی باعث افزایش ترشح هورمون رشد شد :
*خواب کافی و منظم باعث افزایش مقدار هورمون رشد در طول روز می شود.
* به جای اینکه سه وعده غذایی و در هر وعده مقدار زیادی غذا مصرف کنید ،سعی نمایید وعده هایی غذایی خود را به شش وعده غذایی برسانید تا در هر وعده مقدار کمتری غذا مصرف کنید، زیرا مصرف زیاد مواد غذایی که دارای اندیس گلیسمی بالا ( قند بالا ) هستند، بدن را وادار می کند که مقدار انسولین بیشتری ترشح نماید. این مسئله نه تنها منجر به ذخیره چربی اضافی در بدن می شود، بلکه ممکن است جریان تولید هورمون رشد را در بدن متوقف کند.
مصرف غذاهای حاوی قند کمتر، از آزاد شدن انسولین جلوگیری خواهد کرد. ورزش کردن ، خواب کافی، تغذیه صحیح و کاهش استرس ، نه تنها شما را سالم تر نگه می دارد، بلکه غده هیپوفیز قدامی را برای انجام وظایف خویش که یکی از آنها ترشح هورمون رشد است، تشویق می کند.
*کارشناسان تغذیه بیان می کنند، مصرف غذاهای حاوی پروتئین و کربوهیدرات، دو ساعت قبل از فعالیت ورزشی و بلافاصله بعد از آن، باعث افزایش قابل توجه هورمون رشد و تستوسترون در خون می شود. بنابراین دو ساعت قبل از انجام فعالیت های ورزشی ،یک ساندویچ کوچک سالاد و جوجه مصرف کنید.
* انجام ورزش های کششی روزمره مثل نرمش های بدنسازی روزانه، تاثیر مستقیمی بر روی ترشح هورمون رشد دارند.مطالعات جدید نشان می دهند که مقدار و دفعات ترشح هورمون رشد با فعالیت ورزشی شدید مرتبط می باشد. بعد از فعالیت ورزشی شدید هورمون رشد بیشتری در بدن آزاد می شود.
با انجام حرکات کششی که مستلزم کار گروهی ماهیچه ها می باشد، شدت فعالیت ورزشی بالا می رود و به دنبال آن غده هیپوفیز قدامی مجبور می شود که هورمون رشد بیشتری آزاد نماید. شرکت در فعالیت های ورزشی هوازی شدید نیز می تواند باعث افزایش ترشح هورمون رشد شود.
. * بیشترین مقدار هورمون رشد در دو ساعت اولیه خواب ترشح می شود.هرگز دو ساعت قبل از خواب وعده غذایی سنگین ( حاوی مقادیر زیاد مواد غذایی ) مصرف نکنید، زیرا نیاز به انسولین بالا بعد از مصرف زیاد مواد غذایی، از آزاد شدن هورمون رشد به مقدار زیاد جلوگیری می کند. در نتیجه بدن نمی تواند از فواید استراحت بهره مند شود.
ـ هورمونهاى آندروژن و استروژن
* عوامل روحى ـ عاطفى و جسمى به دليل ارتباط تنگاتنگى كه با هم دارند روى رشد و نمو تأثير بسزايى دارند.
* تغذيه: تغذيه صحيح بخصوص در 3 سال اول عمر كودك داراى اثرات بسيار مهمى بر رشد مغزى و جسمى طفل دارد و عدم تغذيه مناسب به همين ميزان بر مغز و جسم كودك اثرات مخرب خواهد داشت و طفل معصوم را در گرداب مهلك سوء تغذيه گرفتار مىكند.
شير، ماست، پنير، تخممرغ، گوشت، ماهى، جگر، سبزيها و ميوههاى مختلف از جمله غذاهاى مناسب اين دوره بشمار مىآيند
چگونه و با چه معيارى رشد كودكان را ارزيابى كنيم؟
ـ معيارهاى ارزيابى رشد به سه دستهاند:
1ـ وزن
2ـ قد
3ـ دور سر
1ـ اندازهگيرى دور سر:
دور سر يك نوزاد رسیده و به موقع دنیا آمده به طور طبيعى حداكثر 35 سانتىمتر است اين اندازه مىتواند بين 35 ـ 30 سانتىمتر متغير باشد.
دور سر نوزاد و شيرخوار بايد با مترى كه كش نيايد اندازهگيرى شود و بايد از بالاى ابروها و برجستگى پسسرى عبور كند. در سه ماه اول، 6 سانتىمتر و در سه ماه دوم، 3 سانتىمتر و در شش ماه دوم نيز 3 سانتىمتر به دور سر اضافه مىشود كه مجموعا در سال اول، 12 سانتىمتر به دور سر نوزاد افزوده خواهد شد.
2ـ اندازهگيرى قد:
بايد توجه داشت كه تا 5 سالگى اندازهگيرى قد بايد در وضعيت خوابيده انجام گيرد و بعد از آن در وضعيت ايستاده انجام شود. قد نوزاد رسیده و به موقع دنیا آمده حدود 50 سانتىمتر است و سپس در سال اول 25 سانتىمتر به آن افزوده مىشود. سپس قد كودكان بين 2 تا 12 ساله را از فرمول زير تعيين مىكنيم:
77 + (6 × سال) = اندازه قد كودكان 2 تا 12 ساله به سانتى متر
3ـ اندازهگيرى وزن:
وزن نوزادان به طور طبيعى مىتواند بين 5/2 تا 5/3 كيلوگرم متغير باشد. با استفاده از فرمولهاى زير مىتوان وزن را تا 12 سالگى تعيين نمود.
9 + (سن شيرخوار به ماه ×2 )= 12 ماهگى ـ 3 ماهگى
8 + (2 × سن كودك به سال) = 6 ساله - 2 ساله
5 - (7 × سن كودك به سال)2 = 12 ساله ـ 6 ساله
ولى به طور كلى وزن شيرخوار در 5 ماهگى دو برابر وزن موقع تولد و در يك سالگى سه برابر وزن موقع تولد خواهد شد.
* بچهاى كه به طور طبيعى در ابعاد فيزيكى و روانى و مغزى دايما در حال رشد باشد مىگويند در جاده سلامتى پيش مىرود. بنابراين با در دست داشتن اين اطلاعات مختصر مىتوانيم ارزيابى دقيقى از وضعيت سلامتى كودكانمان داشته باشيم و در صورت بروز هر گونه اختلالى سريعا اقدام نماييم.
در بررسيهاى انجام شده وزن نسبت به ساير معيارهاى ارزيابى تندرستى كودكان از حساسيت بيشترى برخوردار است. وزن به سرعت مىتواند تحت تأثير عوامل بيمارىزا و عفونى و سوء تغذيه قرار بگيرد در حالى كه ساير معيارها (قد ـ دو سر و دور بازو) بعد از مدت زمان طولانىترى تحت تأثير اين عوامل از ادامه روند رشد باز مىمانند.
بنابراين والدين بايد توجه داشته باشند كه ماهى يك بار بخصوص در سال اول، شيرخوار به طور مرتب توزين شود. پس به مجرد اينكه احساس كرديم كه رشد وزنى كودك كند شده و يا كودك دچار لاغرى چشمگير شده است بايد با مراجعات منظم و توزين دقيق به توصيههاى بهداشتى و درمانى پزشك به دقت عمل نماييم و با اين اقدامات از بيمارى خطرناك سوء تغذيه پيشگيرى نماييم. اين اقدامات وظيفه مشترك والدين و مراكز بهداشتى است.
آنچه بايد تذكر دهيم اين است كه سرعت رشد وزن بسيار سريعتر از رشد قد و دور سر و دور بازو است. به عنوان مثال شيرخوار يك ساله بايد سه برابر وزن موقع تولدش را داشته باشد در حالى كه قد اين انسان يك ساله 5/1 برابر قد موقع تولدش است.
4ـ اندازهگيرى محيط دور بازو:
محيط دور بازو بخصوص در قسمت وسط بازوى چپ از معيارهاى تعيينكننده رشد و حركت در جاده سلامتى است. اگر ميزان دور بازو در شيرخوار از 14 سانتىمتر كمتر باشد دچار سوء تغذيه است. اما اندازهگيرى محيط دور بازو جزو كارها و اقدامات روزمره مراكز بهداشتى نمىباشد.
واقعيت اين است كه بر اساس بررسيهاى انجام شده وزن ساير معيارهاى رشد كودك به شدت تحت تأثير عوامل محيطى (شرايط اقتصادى ـ جغرافيايى ـ فرهنگى و بهداشتى) واقع مىشوند. به طورى كه اگر دو كودك يك خانواده (دوقلوى همسان) در شرايط محيطى متفاوت رشد كنند داراى رشد جسمانى و روانى بسيار متفاوت از هم خواهند بود. اين عوامل محيطى عمدتا شامل تغذيه از دوران جنينى تا سنين كودكى است. همچنين عوامل جغرافيايى به لحاظ كمى و كيفى مىتوانند بر رشد كودك تأثير بگذارند. امور بهداشتى از قبيل ايمنسازى ـ سطح بهداشت فردى و عمومى ـ بهداشت تغذيه همگى اين موارد بر رشد و تكامل كودكان مؤثرند.
* معيارهاى ارزيابى نمو يا تكامل:
شيرخوار از دو ماهگى تبسم مىكند و در چهار ماهگى مىخندد و همچنين گردن مىگيرد.
ـ شيرخوار از چهار ماهگى از وضعيت به پشت به وضعيت روى شكم مىغلتد و از پنج ماهگى از شكم به پشت مىغلتد. از شش ماهگى تا حدى قادر به نشستن است. در سه، چهار ماهگى وقتى به شكم خوابيده گردنش را كمى بالا مىآورد و در شش ماهگى سينهاش را بلند مىكند. همچنين در شش ماهگى شيى را در تمام جهات دنبال مىكند.
شيرخوار در نه ماهگى قادر است روى زمين بخزد. خزيدن روى زمين باعث استحكام عضلات شكم، دست و پاى شيرخوار مىشود. در ده ماهگى قادر به پيدا كردن اشيايى است كه شما آن را پنهان كردهايد.
در يك سالگى قادر به ايستادن است و چند كلمه را مىتواند بگويد. از هجده ماهگى شيرينزبانى بچه شروع مىشود. او قادر است با چند كلمه جملات قشنگى را بسازد و چهره والدين جوانش را شاد و خندان كند. اگر بچهاى در هجده ماهگى كلمه ياد نگيرد و نتواند بگويد و در 30 ماهگى قادر به گفتن يك جمله ساده نباشد بايد از نظر اختلال در تكلم به طور جدى ارزيابى شود.
يك شيرخوار هجده ماهه قادر به كنترل ادرار مىباشد و در 24 ماهگى مىتواند مدفوعش را كنترل كند. در 18 ماهگى مىتواند خط عمودى بكشد، در 24 ماهگى منحنى رسم كند و در سه سالگى + مىكشد و در 4 سالگى قادر به رسم مربع است. در 5 سالگى مثلث، و در 6 سالگى لوزى رسم مىكند البته برخى شيرخواران ممكن است زودتر و برخى ديرتر قادر به انجام كارهاى فوق باشند.
دکتر رهام رهگشای تلفن 9092301919 کد 2440
پستها
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر